Khí cụ chỉnh nha là gì? List 13 loại khí cụ niềng răng Phổ Biến Nhất

Khí cụ chỉnh nha là những dụng cụ được bác sĩ sử dụng để hỗ trợ trong suốt quá trình niềng răng. Các loại khí cụ được sử dụng phổ biến gồm có: mắc cài, hook, dây cung, band, thun liên hàm, lò xo, minivis, thun chuỗi, hàm duy trì… Tuy nhiên, không phải ai niềng răng cũng cần dùng tất cả các khí cụ trên. Dựa theo tình trạng răng miệng của mỗi người, bác sĩ sẽ lựa chọn khí cụ phù hợp nhất.

1. Khí cụ chỉnh nha là gì

Khí cụ chỉnh nha là một thuật ngữ dùng để chỉ các dụng cụ trong lĩnh vực nha khoa được dùng để hỗ trợ quá trình nắn chỉnh răng mọc lệch dịch chuyển đến đúng vị trí trên cung hàm. Chúng là một trong những bộ phận của hệ thống niềng răng tháo lắp, niềng răng mắc cài hay niềng răng khay trong.

Những khí cụ niềng răng có thể nằm cố định để đảm bảo độ chắc chắn và duy trì lực kéo răng ổn định ở mỗi giai đoạn chỉnh nha. Ngoài ra, với một số khí cụ như khay niềng trong suốt, hàm duy trì tháo lắp… bạn sẽ dễ dàng tháo ra lắp vào, giúp thuận tiện hơn trong sinh hoạt hàng ngày.

Hiện có rất nhiều loại khí cụ với những công dụng khác nhau. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải ai cũng cần phải sử dụng toàn bộ khí cụ trong quá trình chỉnh nha.

Khí cụ chỉnh nha hỗ trợ quá trình nắn chỉnh răng

2. Tổng hợp các loại khí cụ chỉnh nha phổ biến nhất

Mỗi phương pháp niềng răng sẽ cần sử dụng các loại khí cụ tương ứng để đạt được hiệu quả chỉnh nha tốt nhất. Với kỹ thuật niềng răng mắc cài, các bác sĩ nha khoa thường dùng các khí cụ như: dây cung, mắc cài, hooks, band… Trong khi đó, khay niềng và attachment được sử dụng khi chỉnh nha khay trong.

2.1. Khí cụ chỉnh nha đối với niềng răng có mắc cài

Niềng răng mắc cài là kỹ thuật nắn chỉnh răng truyền thống nhưng đem lại hiệu quả đáng kinh ngạc. Với phương pháp trên, các bác sĩ sẽ gắn trực tiếp mắc cài cùng các khí cụ chỉnh nha khác như thun buộc, dây cung minivis. thu liên hàm… lên răng để kéo răng mọc sai lệch về đúng vị trí.

2.1.1. Dây cung (Archwires)

Đây là một trong những khí cụ không thể thiếu đối với kỹ thuật niềng răng bằng mắc cài. Dây cung được thiết kế dài, mảnh và thường được gắn cố định với những mắc cài nằm trên thân răng bằng thun buộc hoặc chốt tự động có sẵn trên mắc cài.

Các loại dây cung được sử dụng phổ biến tại cơ sở răng hàm mặt là dây cung kim loại quý, dây cung Cobalt – Chromium, dây cung Stainless Steel, dây cung Niken – Titan và dây cung Titan – Beta.

Nhiệm vụ chính của dây cung là tạo lực kéo giúp dịch chuyển các răng mọc sai lệch. Áp lực do dây cung tạo ra sẽ khắc phục tình trạng sai lệch khớp cắn giữa hai hàm một cách hiệu quả. Trong quá trình niềng răng, bác sĩ sẽ điều chỉnh lực siết của dây cung định kỳ để răng dịch chuyển theo đúng tiến độ.

2.1.2. Mắc cài (Bracket)

Mắc cài là khí cụ được các bác sĩ gắn trực tiếp lên bề mặt của răng. Chúng có vai trò giúp răng trên cung hàm dịch chuyển theo đúng hướng với lực kéo mà bác sĩ mong muốn.

Mắc cài có thể được chế tác từ nhiều vật liệu khác nhau. Điển hình nhất là kim loại, sứ hoặc pha lê. Trong đó, mắc cài làm từ sứ và pha lê có tính thẩm mỹ cao hơn do màu sắc tương đồng với răng thật.

Hiện mắc cài đang được chia ra thành hai loại là mắc cài thường và mắc cài tự buộc:

• Mắc cài thường: Bác sĩ cần sử dụng thun buộc để giữ chắc dây cung trong mắc cài. Khi sử dụng loại mắc cài thường, bạn cần tới nha khoa thăm khám nhiều lần hơn để bác sĩ thay thun và siết răng định kỳ. Tuy nhiên, chỉ sau một khoảng thời gian, độ đàn hồi của dây thun sẽ bị giảm đi rõ rệt. Khi đó, khả năng giữ chắc dây cung trên mắc cài chắc chắn cũng sẽ bị ảnh hưởng.
• Mắc cài tự buộc: Đây là một sự cải tiến đột phá so với mắc cài thường. Các nắp trượt tự động chính là bộ phận thay thế cho thun buộc để cố định dây cung trong rãnh mắc cài. Nhờ đó, lực tác động lên răng giữ được độ ổn định, giúp răng nhanh chóng dịch chuyển tới vị trí chuẩn.

Mắc cài được gắn trực tiếp lên bề mặt của răng

2.1.3. Hook

Hook là một loại khí cụ niềng răng có dạng móc và thường được sử dụng để gắn thun. Thông thường, hook sẽ được bác sĩ gắn ở răng nanh, răng cối nhỏ, band hoặc mắc cài của răng cối lớn.

Tùy từng trường hợp chỉnh nha, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng những loại hook khác nhau như hook thẳng, hook cong, hook 1 móc, hook 3 móc hoặc hook chặn đuôi. Thông thường, hook được kết hợp với các khí cụ khác như minivis, dây thun, dây cung… để kéo liên kết hai hàm lại với nhau.

2.1.4. Band (khâu)

Band hay khâu chỉnh nha là một vòng kim loại nhỏ, có cấu tạo theo hình dáng răng và được gắn vào răng hàm số 6 hoặc số 7 để tạo ra một điểm tựa giúp giữ chắc hệ thống mắc cài. Band niềng thường bao gồm:

• Móc phía ngoài để móc chun hoặc lò xo.
• Ống phía má được sử dụng để luồn dây cung.
• Ống phía lưỡi để bác sĩ gắn các khí cụ.

Band niềng là khí cụ được dùng xuyên suốt từ đầu cho tới cuối quá trình niềng răng. Chúng sẽ hỗ trợ tác động lực lên hàm răng. Ngoài ra, theo một nghiên cứu của Kravitz cùng các đồng nghiệp vào năm 2010, việc sử dụng band chỉnh nha còn giúp giảm đáng kể thời gian đeo niềng.

Tuy nhiên, không phải mọi các trường hợp chỉnh nha đều cần phải gắn band niềng. Chúng chỉ được bác sĩ sử dụng nếu như cần tới khí cụ nong hàm hoặc thân răng ngắn và gắn mắc cài có thể bị bung.

2.1.5. Thun liên hàm (Rubber bands)

Thun liên hàm được bác sĩ chỉ định sử dụng với trường hợp răng khểnh, răng mọc lệch hẳn về phía trên và điều chỉnh khớp cắn giữa hai hàm. Mặc dù hình dáng tương tự như những chiếc thun thông thường nhưng chúng lại có độ đàn hồi cao. Ngoài ra, thun liên hàm được làm từ chất liệu cao su đã được kiểm định về mức độ an toàn đối với răng, nướu.

Một đầu của thun liên hàm được đặt vào mắc cài hàm trên và đầu còn lại gắn vào mắc cài hàm dưới nhằm tạo lực kéo vừa phải giúp răng dịch chuyển. Vị trí gắn thun sẽ khác nhau đối với từng trường hợp. Bác sĩ có thể gắn vào móc ở trên mắc cài hoặc gắn vào vít chỉnh nha.

2.1.6. Minivis (vít niềng răng)

Minivis hay vít niềng răng là một khí cụ được thiết kế với hình xoắn ốc. Minivis thường có kích thước khá nhỏ (đường kính là 1,4 – 2 mm và chiều dài từ 6 – 12 mm). 

Vít chỉnh nha được bác sĩ dùng với mục đích tạo điểm neo vững chắc để kết nối với hệ thống mắc cài, giúp răng mọc lệch nhanh chóng về đúng vị trí trên cung hàm và điều chỉnh khớp cắn chuẩn hơn. Ngoài ra, nghiên cứu của Ercan và đồng nghiệp vào năm 2016 đã cho thấy rằng sử dụng minivis có thể giảm thời gian chỉnh nha lên tới 3 – 9 tháng.

Tuy nhiên, trên thực tế, không phải tất cả các trường hợp chỉnh nha đều cần phải bắt vít chỉnh nha. Minivis thường được sử dụng khi: răng bị hô, cung hàm quá cứng, mất nhiều răng, phải nhổ răng 4 hoặc 5 để tạo khoảng trống cho răng dịch chuyển…

Mininis giúp rút ngắn thời gian chỉnh nha

2.1.7. Lò xo

Lò xo cũng là một loại khí cụ chỉnh nha chuyên được sử dụng đối với phương pháp niềng răng mắc cài. Chúng thường được làm từ vật liệu thép không gỉ và có nhiều vòng tròn nối tiếp với nhau.

Trong lĩnh vực chỉnh nha, lò xo được chia thành 3 loại chính là:

• Lò xo đẩy: tạo thêm khoảng trống giữa các răng.
• Lò xo kéo: đóng lại khoảng trống sau khi nhổ răng hoặc do răng thưa.
• Lò xo duy trì: duy trì khoảng trống giữa hai răng.

Lò xo sẽ được gắn vào răng hàm kết nối với dây cung phía sau răng số 3. Tất cả những loại lò xo chỉnh nha đều bắt buộc phải có độ đàn hồi tốt để không gây trở ngại cho các hoạt động của răng hàm. 

2.1.8. Thun chuỗi (Energy/Power/Memory Chain)

Thun chuỗi là một dải cao su gồm nhiều vòng hình chữ O được kết nối với nhau. Chúng sẽ được gắn lên hệ thống mắc cài và có công dụng đóng những khoảng trống giữa các răng trong quá trình niềng.

Thun chuỗi chỉnh nha được làm từ cao su hoàn toàn thân thiện với cơ thể con người và có tính đàn hồi hoàn hảo. Ngoài ra, thun có tới 28 màu sắc khác nhau nên bạn có thể dễ dàng lựa chọn theo sở thích cá nhân.

2.1.9. Thiết bị nong hàm

Thiết bị nong hàm là một khí cụ được các bác sĩ sử dụng khá nhiều trong quá trình chỉnh nha để gia tăng diện tích vòm miệng. Đồng thời, nong hàm cũng hỗ trợ tạo khoảng trống, giúp các răng mọc lệch dễ dàng dịch chuyển.

Thông thường, bác sĩ nha khoa sẽ chỉ định nong hàm trong những trường hợp sau: vòm hàm quá hẹp, hàm bị lệch, méo, không đủ chỗ sắp xếp răng… Nong hàm được thực hiện trước khi gắn các khí cụ như mắc cài, dây cung,… lên răng. Thời gian đeo nong hàm dao động trong vòng 1 – 6 tháng, tùy thuộc vào tình trạng của mỗi người.

2.1.10. Dây thun tách kẽ (dây cao su)

Thun tách kẽ là những miếng cao su hình tròn hoặc các thanh kim loại hình chữ L được gắn trực tiếp vào kẽ của các răng hàm số 5, 6 hoặc 7. Trong đó, thun làm từ cao su được các nha khoa sử dụng phổ biến hơn. Khí cụ trên có nhiệm vụ nới rộng khoảng cách giữa hai răng để đặt band.

Dây thun tách kẽ có tác dụng nới khoảng cách giữa các răng

2.2. Khí cụ chỉnh nha đối với hệ thống niềng răng khay trong

Niềng răng khay trong cũng là phương pháp được nhiều người lựa chọn bởi vừa có tính thẩm mỹ cao, vừa đảm bảo hiệu quả chỉnh nha tốt. So với niềng răng mắc cài, các khí cụ được sử dụng trong quá trình chỉnh nha bằng khay trong suốt được giản lược đi rất nhiều. Hai khí cụ chính mà bạn cần dùng khi áp dụng phương pháp trên là khay trong và attachment.

2.2.1. Khay trong suốt

Khay niềng có màu trong suốt, được thiết kế với bề mặt trơn nhẵn và phù hợp với kích thước hàm của mỗi người. Đây chính là bộ phận chính của niềng răng trong suốt với vai trò tác động lực để nắn chỉnh răng mọc lệch.

Khay chỉnh nha chế tác từ những chất liệu cao cấp và đã được kiểm định nghiêm ngặt về mức độ lành tính đối với các bộ phận trong khoang miệng. Đặc biệt, nhờ bề mặt nhẵn nên khay không làm tổn thương má, môi, lưỡi…

Điểm nổi bật của khay trong so với mắc cài là dễ dàng tháo lắp khay khi cần thiết. Nhờ vậy, trong quá trình niềng răng, bạn vẫn hoàn toàn có thể thoải mái khi ăn nhai hoặc chăm sóc răng miệng hàng ngày.

Khay trong suốt được thiết kế với bề mặt trơn, nhẵn

2.2.2. Attachment

Attachment là những nút đặt lực làm bằng nhựa Composite. Chúng được bác sĩ gắn lên răng bằng một loại keo nha khoa chuyên dụng. Attachment có nhiều hình dáng khác nhau nhưng màu sắc tương tự như răng thật nên đảm bảo tính thẩm mỹ.

Tác dụng chính của attachment là hỗ trợ tạo lực cho khay trong, đóng khoảng vị trí nhổ răng và giúp răng di chuyển đúng hướng như phác đồ bác sĩ. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp chỉnh nha khay trong đều cần gắn attachment. Các bác sĩ thường sử dụng khí cụ trên đối với những trường hợp răng khó kiểm soát như: răng xoay vào trong, răng lệch ra ngoài…

2.3. Khí cụ chỉnh nha chung

Hàm duy trì là loại khí cụ có thể sử dụng đối với cả hai phương pháp niềng răng mắc cài và niềng răng khay trong. Khí cụ trên có nhiệm vụ cố định răng tại vị trí chuẩn, ngăn chặn tình trạng xô lệch răng sau chỉnh nha. Sau khi tháo niềng, bạn cần tiếp tục đeo hàm duy trì trong khoảng 6 – 12 tháng.

Hiện hàm duy trì được chia thành 3 loại chính là hàm tháo lắp bằng nhựa trong suốt, hàm tháo lắp kim loại và hàm cố định. Trong đó, hàm nhựa trong suốt và hàm cố định có tính thẩm mỹ cao nhất. Căn cứ theo nhu cầu và tình trạng răng miệng của từng người, bác sĩ sẽ tư vấn loại hàm duy trì phù hợp nhất.

Hàm duy trì có nhiệm vụ ngăn răng dịch chuyển trở lại vị trí cũ sau niềng

3. 5 Sự thật thú vị về các loại khí cụ chỉnh nha cần biết

Dưới đây là những sự thật liên quan đến khí cụ chỉnh nha mà bạn nên biết:

• Nhiều người vẫn đang cho rằng khí cụ chỉnh nha chỉ bao gồm mắc cài hoặc khay trong suốt. Thực tế, chúng còn có nhiều loại khác như dây cung, thun liên hàm, minivis, attachment, thun tách kẽ…
• Những khí cụ niềng răng rất ít khi được bán lẻ. Các bác sĩ sẽ sử dụng chúng trong quá trình chỉnh nha.
• Các loại thun buộc được dùng trong niềng răng có khá nhiều màu sắc. Bạn hoàn toàn có thể lựa chọn màu mà mình yêu thích để thể hiện cá tính của bản thân.
• Không phải cứ niềng răng là cần sử dụng toàn bộ các loại khí cụ niềng răng mà chúng tôi đã kể đến ở phần trên. Dựa theo tình trạng răng miệng của mỗi người, bác sĩ sẽ lựa chọn các khí cụ phù hợp để đem đến hiệu quả chỉnh nha tốt nhất.
• Một số khí cụ như mắc cài, dây cung, thun buộc… hoàn toàn có thể bị bung, tuột trong quá trình chỉnh nha nếu như phải chịu những lực tác động mạnh.

Trên đây là những thông tin cơ bản nhất về các loại khí cụ chỉnh nha. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào khác, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp nhanh chóng.